Gerard Spong, nrc.nl, 17 maart 2020
Met een pakket aan maatregelen hoopt de regering de verdere verspreiding van het coronavirus te vertragen en in te dammen. Musea, concertzalen, theaters, sportclubs zijn door die maatregelen no-go areas geworden. Opvallend was dat het kabinet hierbij uitsluitend een beroep doet op het verantwoordelijkheidsgevoel en de burgerzin van de bevolking. Er is volgens premier Rutte geen sprake van sancties voor mensen die de oproepen negeren. Dit laatste is curieus.
Talloze handelingen die de (volks)gezondheid kunnen bedreigen worden strafrechtelijk vervolgd. Te denken valt aan onder meer overtredingen van de milieuwetgeving en drugscriminaliteit. Ja, zelfs het opzettelijk mensen, dieren, planten of goederen aan ioniserende stralen blootstellen of besmetten met radioactieve stoffen is strafbaar en niet zo zuinig ook. In dit laatste geval dreigen gevangenisstraffen van vijftien, dertig jaren en levenslange gevangenisstraf.
Poging doodslag
Tegen deze achtergrond is het straffeloos kunnen besmetten met het coronavirus niet goed te verklaren. Wie de voorgestelde indammingsmaatregelen aan zijn laars lapt, aanvaardt bewust de aanmerkelijke kans dat een ander ernstig ziek wordt of zelfs overlijdt. Strafrechtelijke vervolging wegens poging tot doodslag ligt op de loer. Wellicht meer nog strafrechtelijke vervolging wegens mishandeling, nu de wetgever heeft bepaald dat met mishandeling opzettelijk benadeling van de gezondheid gelijkgesteld wordt.
En de Hoge Raad, waarop sommige politici zo afgeven, heeft uitgemaakt dat onder mishandeling niet alleen moet worden verstaan het aan een ander toebrengen van lichamelijk letsel of pijn zonder dat daarvoor een rechtvaardigingsgrond bestaat. Maar onder omstandigheden ook het bij een ander teweegbrengen van een min of meer hevige onlust veroorzakende gewaarwording in of aan het lichaam. Deze rechtspraak is Corona op het lijf geschreven. Het valt dus samen met de opmars van dit virus te verwachten dat voor een maatregelenovertreder narigheid van strafrechtelijke vervolging dreigt.
Willekeur
Indien zo’n vervolging om bepaalde vooralsnog ondoorzichtige redenen achterwege blijft, dreigt het risico dat in andere gezondheid ondermijnende zaken verdachten een beroep op het verbod van willekeur gaan doen. Niet ondenkbaar is dus dat het Openbaar Ministerie tot vervolging zal overgaan. Met een bittere strijd over de causaliteit.
Intussen hebben de veiligheidsregio’s Gelderland-Zuid en Brabant per direct een noodverordening afgekondigd. Handelen in strijd met de voorschriften uit deze noodverordeningen levert een overtreding (geen misdrijf) op en is strafbaar gesteld in artikel 443 Wetboek van Strafrecht. Daarin is bepaald dat degene die zo’n noodverordening overtreedt met hechtenis van ten hoogste drie maanden of een geldboete van maximaal € 4.150,-- kan worden bestraft.
Strafrechtelijke vervolging op basis van deze noodverordening zal in het algemeen ondanks een enkele vage bepaling, eenvoudiger zijn dan bij tenlastelegging van een misdrijf. De noodverordeningen verbieden het (laten) plaatsvinden of (laten) organiseren of (laten) ontstaan van evenementen en samenkomsten waar meer dan 100 personen gelijktijdig zullen samenkomen.
Niet mis te verstaan
Met andere woorden: de noodverordeningen stellen voorbereidingshandelingen strafbaar, die vanwege hun vaagheid en algemeenheid spanning kunnen opleveren met het zogeheten lex certa beginsel. Dit beginsel eist een duidelijke en niet mis te verstane strafbaarstelling. Ook het verbod van het niet stipt en onmiddellijk opvolgen van politiebevelen munt uit in vaagheid. Zijn net als bij huisvredebreuk tenminste twee aanmaningen vereist voordat voldaan is aan de stiptheidsvoorwaarde?
Kortom, ook het strafrecht wordt op korte termijn met corona geïnfecteerd.
Gerard Spong is strafadvocaat in Amsterdam. Deze bijdrage verschijnt in het kader van de Togacolumn, die wordt geschreven door een rechter, advocaat of officier van justitie.
Tekst zoals gepubliceerd op nrc.nl.
Beeld: mattthewafflecat via pixabay.